An International Atomic Energy Agency (IAEA) team of experts said that Armenia has made progress in strengthening its regulatory framework for nuclear and radiation safety but still faces challenges, including a shortage of qualified and experienced staff at the regulatory body.
Հունիսի 17-ին կարգավորող մարմնի գործունեության դիտարկման առաքելության (այսուհետ՝ առաքելություն) թիմը եզրափակեց յոթօրյա ստուգողական առաքելությունը, որի նպատակն էր քննարկել 2015 թվականին IRRS առաքելության կողմից տրված առաջարկությունների և խորհուրդների իրականացման ընթացքը: Ստուգողական առաքելությունն անցկացվել է Հայաստանի կառավարության հրավերով և հյուրընկալվել է Հայաստանի Հանրապետության միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեի կողմից:
Առաքելության նպատակն է ուժեղացնել ազգային միջուկային և ճառագայթային անվտանգության կարգավորող ենթակառուցվածքի արդյունավետությունը՝ հիմք ընդունելով ԱԷՄԳ-ի անվտանգության չափանիշները և միջազգային լավագույն փորձը, միաժամանակ ճանաչելով յուրաքանչյուր երկրի պատասխանատվությունը միջուկային և ճառագայթային անվտանգության ապահովման հարցում:
The Armenian Nuclear Power Plant (ANPP) in Metsamor provides 40% of the country’s electricity. ANPP’s Unit 1 was permanently shut down in 1989, while the operating license for Unit 2 has been extended until 2021 subject to yearly safety demonstrations, with preparations under way for requesting an additional extension until 2026. Armenia also has a dry spent fuel storage facility, a radioactive waste storage facility, and uses radioactive sources in medicine, industry and research.
«Հայաստանը զգալի առաջընթաց է արձանագրել անվտանգության քաղաքականության և ռազմավարության մշակման հարցում»,-ասաց առաքելության ղեկավար Հանս Վանները, որը Շվեյցարիայի միջուկային անվտանգության կարգավորող մարմնի ղեկավարն է: «Այնուամենայնիվ, կարգավորող մարմինը մարդկային ռեսուրսների հետ կապված բախվում է կրիտիկական իրավիճակի: Հայաստանի Հանրապետության միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեն և իր տեխնիկական աջակցության կազմակերպությունը՝ «Միջուկային և ռադիացիոն անվտանգություն» ԳՏԿ-ն ֆինանասապես մրցունակ չեն արդյունաբերության բնագավառի և ՀԱԷԿ-ի հետ համեմատած: Անհրաժեշտ է հրատապ լուծել այս հարցը»:
Առաքելությունը գտնում է, որ 2015 թվականից սկսած Հայաստանն իրականացրել է մի շարք կարևոր քայլեր` ընդունելով աշխատած վառելիքի և ռադիոակտիվ թափոնների կառավարման ռազմավարությունը և անցկացնելով առավել ինտենսիվ տեսչական ստուգումներ վթարային պատրաստվածության ու հակազդման բնագավառում: Շարունակվում է մի շարք առաջարկությունների ու խորհուրդների իրականացումը, քանի որ վերանայվում է Հայաստանի իրավական դաշտը, ինչպես նաև մշակվում է Ատոմային էներգիայի մասին նոր օրենքը:
The team acknowledged that ANRA faces many challenges in regulating nuclear safety, including implementation of findings related to a European Union initiative on conducting nuclear power plant stress tests. The initiative, which Armenia has joined, stems from lessons learned from the 2011 Fukushima Daiichi accident in Japan.
Առաքելությունը տվեց նոր առաջարկություններ և խորհուրդներ անվտանգության ազգային օրենսդրության և կարգավորող ենթակառուցվածքի հետագա ուժեղացման վերաբերյալ, ներառյալ այն, որ Հայաստանի Հանրապետության միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեն պետք է համապատասխանեցնի իր կառավարման համակարգը ԱԷՄԳ-ի անվտանգության ստանդարտներին:
«Առաքելության առաջարկությունները օգնում են ՀՀ միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեին անվտանգության կարգավորող ենթակառուցվածքը բարելավելու համար` համաձայն ԱԷՄԳ անվտանգության չափանիշների», — ասաց ՀՀ միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեի նախագահ Աշոտ Մարտիրոսյանը: «Այս խնդիրը իրականացնելու համար Հայաստանի Հանրապետության միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեն նախ պետք է լուծի անձնակազմի խնդիրը, ինչպես հաստատեց առաքելությունը: Ձեռնարկվել են քայլեր այս խնդիրը լուծելու համար, որը գտնվում է նաև Հայաստանի ղեկավարության ուշադրության կենտրոնում»:
«Հաշվի առնելով ՀԱԷԿ-ի երկարաժամկետ շահագործման հետ կապված շարունակական մարտահրավերները, առաքելության կողմից տրված առաջարկությունները՝ բարելավելու անվտանգության կարգավորող ենթակառուցվածքը ճիշտ ժամանակին են», — ասաց ԱԷՄԳ-ի միջուկային տեղակայանքների անվտանգության դեպարտամենտի տնօրեն Գրեգ Ռժենտկովսկին: «Առաջարկվող բարեփոխումների իրականացման դեպքում, անվտանգությունը, ինչպես նաև ԱԷԿ-ի շարունակական անվտանգ և հուսալի շահագործումը կլինեն ուշադրության կենտրոնում»:
12 փորձագետներից կազմված IRRS թիմում ներառված էին Արգենտինայի, Բուլղարիայի, Չեխիայի, Եգիպտոսի, Գերմանիայի, Ռումինիայի, Շվեյցարիայի, Ուկրաինայի և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կարգավորող մարմինների ավագ փորձագետներ, ինչպես նաև ԱԷՄԳ երեք աշխատակիցներ:
